تفسير آيه 104 سوره مبارکه آل عمران ...

In the Name of Allah

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
اَلسَّلامُ عَلَيکمْ يا اَهْلَ بَيتِ النُّبُوَّة
يا زهرا سلام الله عليها

الّلهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم

يکي از عوامل قساوت قلب

حضرت امام صادق عليه السّلام

إنَّ الْمَسِيحُ عَلَيهِ السَّلامُ يَقُولُ لَا تُكْثِرُوا الْكَلَامَ‏ فِي غَيْرِ ذِكْرِ اللَّهِ‏ فَإِنَّ الَّذِينَ يُكْثِرُونَ الْكَلَامَ‏ فِي غَيْرِ ذِكْرِ اللَّهِ‏ قَاسِيَةٌ قُلُوبُهُمْ وَ لَكِنْ لَا يَعْلَمُونَ

حضرت مسيح عليه السّلام مي فرمود: در غير ذکر خدا زياد صحبت نکنيد؛

زيرا آنها که در غير ياد خدا زياد صحبت مي کنند، بي آنکه بدانند قلبهايشان سخت مي شود.

«کافي» ج 2 ص 114

الّلهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم

معجزات حضرت امام رضا عليه‌السلام

آقاي مجتهدي فرمودند: در يکي از سفرهايي که از طرف حضرت ماموريت پيدا کرده بودم، به قهوه خانه‌اي رفتم در آن جا با شخصي آصوري (از اهالي روسيه شوروي) برخورد نمودم، او گفت: حيف که ايراني‌ها قدر امام رضا عليه‌السلام را نمي‌دانند سپس جرياني از معجزات حضرت رضا عليه‌السلام را که برايش اتفاق افتاده بود چنين تعريف کرد: زماني که در روسيه آشوب بود و تزارها دست به کشت و کشتار زده بودند و همه را اعدام مي‌کردند من هم در شمار اعدامي‌ها بودم، چند نفر ديگر باقي مانده بود تا نوبت من بشود که

ناگهان به ياد حرف مادرم افتادم که مي‌گفت: هر وقت جايي گير کردي که نه راه پس داشتي و نه راه پيش اين را بدان که ايراني‌ها امامي دارند به نام امام رضا عليه‌السلام که در اين گونه مواقع از کساني که به او پناه ببرند دستگيري مي‌کند،

من همانجا قلباً به امام رضا عليه‌السلام سلام کردم و گفتم اگر مرا از مرگ نجات دهيد مسلمان مي‌شوم، سپس نوبت من و عده‌اي ديگر شد و به محوطه اجراي حکم رفتيم هنوز آن توسل و عهد با امام رضا عليه‌السلام از صحيفه قلبم پاک نشده بود که ناگهان صدايي به گوشم رسيد که گفت: همين جا بايست با تو کاري ندارند.

تمام کساني را که اطراف من بودند به تير بستند و کشتند اما گويا مرا نمي‌ديدند! سپس صدايي ديگر شنيدم که گفت: به طرف خراسان حرکت کن ما تو را کمک مي‌کنيم.

هنگامي که با حيرت و شگفتي به طرف خراسان مي‌آمدم در بين راه چند نفر از علماي شيعه را ديدم که به استقبال من آمده بودند! آنها در خواب حضرت رضا عليه‌السلام را زيارت کرده و ايشان پس از ذکر نشانه‌هاي من به آنها فرموده بودند: او مهمان ماست که از روسيه مي‌آيد، از او پذيرايي کنيد، سپس من جريان خود را با آنها در ميان گذاشتم، آنها گفتند: ما مامور هستيم شما را به پابوس حضرت ببريم تا به عهد خود وفا کنيد و مسلمان بشويد و پس از آن مکان مناسبي برايم فراهم کردند و ماشين برايم مهيا نمودند تا با آن مخارج زندگي خود را تامين کنم و از آن موقع تاکنون من زير سايه آن حضرت زندگي مي‌کنم و صاحب عيال و فرزند شده‌ام.

آقاي مجتهدي بعد از ذکر اين واقعه مي‌فرمودند: در هر کجاي عالم که قلباً حضرت رضا عليه‌السلام را صدا بزنيد و به ناحيه مقدسه ايشان توجه کنيد آن بزرگوار سريعاً نظر مي‌کنند و اين معناي حقيقي کلمه «انيس النفوس» است.

لاله اي از ملکوت، ج 2، ص 290

الّلهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم

الإمامُ الحسنُ عليه السلام :

الغَفلَةُ تَركُكَ المَسجِدَ ،وطاعَتُكَ المُفسِدَ .

امام حسن عليه السلام :

غفلت آن است كه مسجد [رفتن براى نماز] را ترك كنى و از تبهكار فرمان برى.

بحار الأنوار : 78/115/10.

الّلهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم

شخصي از آيت الله طباطبايي پرسيد:

«اين دعاهاي عربي را که عامه مردم بخوانند، نمي‌فهمند؛ آيا خواندن همان الفاظ آن دعاها بي آنکه معاني آن را بدانند-اثري دارد؟!»

جناب علامه طباطبايي فرمودند:
«اتفاقاً آن دعاها براي عامه مردم که زبان عربي و معاني آن‌ها را نمي‌دانند بهتر مستجاب مي‌شود!زيرا نفس خود را به نفس امامان (عليهم‌السلام) متصل مي‌کنند و از خدا مي‌خواهند هر چه امامان با خواندن اين دعاها مي‌خواستند، به آنان هم بدهد اما ما به اندازه فهم خودمان از ان دعاها، از خدا مي‌خواهيم!»

زمهر افروخته، ص160

الّلهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم

اميرالمومنين امام على (عليه السلام) :

الدُّنيا لا تَصفو لِشارِبٍ ، ولا تَفي لِصاحِبٍ

دنيا براى هيچ نوشنده اى زلال نمى شود و به هيچ يارى وفا نمى كند

غررالحكم حديث 1721

الّلهُمَّ صَلِّ عَلَي مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ و عَجّل فَرَجَهم

تفسير آيه 104 سوره مبارکه آل عمران

104 وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ

ترجمه
104 ـ بايد از ميان شما، جمعى دعوت به نيکى، و امر به معروف و نهى از منکر کنند! و آنها همان رستگارانند.

تفسير
به دنبال آيات پيشين که مسأله اخوت و اتحاد را توصيف مى کرد، در اين آيه به مسأله «امر به معروف» و «نهى از منکر» اشاره شده که در حقيقت به منزله يک پوشش اجتماعى براى محافظت جمعيت است; زيرا اگر مسأله امر به معروف و نهى از منکر در ميان نباشد عوامل مختلفى که دشمن بقاى «وحدت اجتماعى» هستند، همچون موريانه از درون، ريشه هاى اجتماع را مى خورند، و آن را از هم متلاشى مى سازند، بنابراين، حفظ وحدت اجتماعى بدون نظارت عمومى ممکن نيست! در آيه فوق دستور داده شده همواره در ميان مسلمانان بايد امتى باشند که اين دو وظيفه بزرگ اجتماعى را انجام دهند، مى فرمايد: «بايد از ميان شما جمعى باشند که مردم را به نيکى دعوت مى کنند و امر به معروف مى نمايند و از بدى باز مى دارند» ( وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ ). «امت» در اصل، از ماده «امّ» به معنى هر چيزى است که اشياء ديگرى به آن بضميمه گردد و به همين جهت «امت» به جماعتى که جنبه وحدتى در ميان آنها باشد گفته مى شود، خواه وحدت از نظر زمان باشد يا از نظر مکان و يا از نظر هدف و مرام، بنابراين به اشخاص متفرق و پراکنده «امت» گفته نمى شود. و در پايان آيه تصريح مى کند که فلاح و رستگارى تنها از اين راه ممکن است لذا مى فرمايد: «و آنها همان رستگارانند» ( وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ)
در اينجا اين سؤال پيش مى آيد که ظاهر «مِنْکُمْ أُمَّةٌ» اين است که اين امت بعضى از جمعيت مسلمانان را تشکيل مى دهد، نه همه آنها را، و به اين ترتيب وظيفه امر به معروف و نهى از منکر، جنبه عمومى نخواهد داشت، بلکه وظيفه طايفه خاصى است، اگر چه انتخاب و تربيت اين جمعيت، وظيفه همه مردم است. و به عبارت ديگر، اين دو وظيفه واجب کفائى است نه عينى، با اين که از ديگر آيات قرآن بر مى آيد که اين دو وظيفه جنبه عمومى دارد، يعنى واجب عينى است نه واجب کفائى، مثلاً در چند آيه، بعد از اين آيه مى خوانيم: کُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّة أُخْرِجَتْ لِلنّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَر: «شما بهترين امتى بوديد که بسود مردم مبعوث شديد، چه اين که امر به معروف و نهى از منکر مى کنيد» و در سوره «و العصر» مى فرمايد: «همه مردم در زيانند جز آنان که ايمان و عمل صالح دارند و دعوت به حق و توصيه به صبر و استقامت مى کنند». طبق اين آيات و مانند آنها اين دو وظيفه اختصاص به دسته معينى ندارد. در پاسخ بايد گفت: دقت در مجموع اين آيات، پاسخ سؤال را روشن مى سازد; زيرا از آنها چنين استفاده مى شود که: «امر به معروف و نهى از منکر» دو مرحله دارد: يکى «مرحله فردى» که هر کس موظف است به تنهائى ناظر اعمال ديگران باشد. و ديگرى «مرحله دسته جمعى» که امتى موظفند براى پايان دادن به نابسامانى هاى اجتماع دست به دست هم بدهند و با يکديگر تشريک مساعى کنند. قسمت اول وظيفه عموم مردم است، و چون جنبه فردى دارد، طبعاً شعاع آن محدود به توانائى فرد است. اما قسمت دوم شکل واجب کفائى به خود مى گيرد و چون جنبه دسته جمعى دارد و شعاع قدرت آن وسيع، طبعاً از شئون حکومت اسلامى محسوب مى شود. اين دو شکل از مبارزه با فساد و دعوت به سوى حق، از شاهکارهاى قوانين اسلامى محسوب مى گردد، و مسأله تقسيم کار را در سازمان حکومت اسلامى و لزوم تشکيل يک گروه نظارت بر وضع اجتماعى و سازمان هاى حکومت مشخص مى سازد. سابق بر اين، در ممالک اسلامى (و امروز در پاره اى از کشورهاى اسلامى، مانند حجاز) با الهام از آيه فوق، تشکيلاتى مخصوص مبارزه با فساد و دعوت به انجام مسئوليت هاى اجتماعى به نام اداره حِسْبه وجود داشت و مأموران آن را به «محتسب» و يا «آمرين به معروف» مى ناميدند که مأمور بودند با همکارى يکديگر با هر گونه فساد و زشت کارى در ميان مردم، و يا هر گونه ظلم و فساد در دستگاه حکومت مبارزه کنند، و هم چنين مردم را به کارهاى نيک و پسنديده تشويق نمايند. بنابراين، وجود اين جمعيت، با آن قدرت وسيع، هيچگونه منافاتى با عمومى بودن وظيفه امر بمعروف و نهى از منکر در شعاع فرد و با قدرت محدود ندارد.

«معروف» در لغت به معنى «شناخته شده» (از ماده عرف) و «منکر» به معنى «ناشناس» (از ماده انکار) است. و به اين ترتيب کارهاى نيک، امورى شناخته شده، و کارهاى زشت و ناپسند، امورى ناشناس معرفى شده اند. چه اين که فطرت پاک انسانى با دسته اول آشنا و با دوم نا آشنا است!
جمعى از دانشمندان اسلامى معتقدند: وجوب اين دو وظيفه تنها با دليل نقلى ثابت شده، و عقل فرمان نمى دهد که انسان ديگرى را از کار بدى که زيانش تنها متوجه خود او است باز دارد. ولى با توجه به پيوندهاى اجتماعى و اين که هيچ کار بدى در اجتماع انسانى در نقطه خاصى محدود نمى شود، بلکه هر چه باشد، همانند آتشى ممکن است به نقاط ديگر سرايت کند، عقلى بودن اين دو وظيفه مشخص مى شود. به عبارت ديگر: در اجتماع چيزى به عنوان «ضرر فردى» وجود ندارد، و هر زيان فردى امکان اين را دارد که به صورت يک «زيان اجتماعى» در آيد، و به همين دليل، منطق عقل به افراد اجتماع اجازه مى دهد که در پاک نگه داشتن محيط زيست خود از هر گونه تلاش و کوششى خود دارى نکنند. اتفاقاً در بعضى از احاديث به اين موضوع اشاره شده است. از پيغمبر اکرم(صلى الله عليه وآله) چنين نقل شده: «يک فرد گنهکار، در ميان مردم همانند کسى است که با جمعى سوار کشتى شود، و به هنگامى که در وسط دريا قرار گيرد کلنگى برداشته و به سوراخ کردن موضعى که در آن نشسته است بپردازد، و هر گاه به او اعتراض کنند، در جواب بگويد: من در سهم خود تصرف مى کنم!. اگر ديگران او را از اين عمل خطرناک باز ندارند، طولى نمى کشد که آب دريا به داخل کشتى نفوذ کرده و يکباره همگى در دريا غرق مى شوند» پيامبر(صلى الله عليه وآله) با اين مثال جالب، منطقى بودن وظيفه امر به معروف و نهى از منکر را مجسم ساخته، و حق نظارت فرد بر اجتماع را يک حق طبيعى که ناشى از پيوند سرنوشت هاست، مى دانند.

علاوه بر آيات فراوان قرآن مجيد احاديث زيادى در منابع معتبر اسلامى نيز درباره اهميت اين دو وظيفه بزرگ اجتماعى وارد شده است که در آنها به خطرات و عواقب شومى که بر اثر ترک اين دو وظيفه در جامعه به وجود مى آيد، اشاره گرديده، به عنوان نمونه: الف ـ امام باقر(عليه السلام) مى فرمايد: إِنَّ الأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْکَرِ سَبِيلُ الأَنْبِياءِ وَ مِنْهاجُ الصُّلَحاءِ فَرِيضَةٌ عَظِيمَةٌ بِها تُقامُ الْفَرائِضُ وَ تَأْمَنُ الْمَذاهِبُ وَ تَحِلُّ الْمَکاسِبُ وَ تُرَدُّ الْمَظالِمُ وَ تُعْمَرُ الأَرْضُ وَ يُنْتَصَفُ مِنَ الأَعْداءِ وَ يَسْتَقِيمُ الأَمْرُ: «امر به معروف و نهى از منکر راه انبياء و طريق صالحان است، دو فريضه بزرگ الهى است که بقيه فرائض با آنها برپا مى شوند، و به وسيله اين دو، راه ها امن مى گردد، و کسب و کار مردم حلال مى شود، حقوق افراد تأمين مى گردد، و در سايه آن زمين ها آباد، از دشمنان انتقام گرفته مى شود، و در پرتو آن همه کارها رو به راه مى گردد» ب ـ پيغمبر اکرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: مَنْ أَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهى عَنِ الْمُنْکَرِ فَهُوَ خَلِيْفَةُ اللّهِ فِى أَرْضِهِ وَ خَلِيْفَةُ رَسُولِ اللّهِ وَ خَلِيْفَةُ کِتابِهِ: «کسى که امر به معروف و نهى از منکر کند، جانشين خداوند در زمين، و جانشين پيامبر و کتاب او است» از اين حديث به خوبى استفاده مى شود که اين فريضه بزرگ قبل از هر چيز يک برنامه الهى است و بعثت پيامبران و نزول کتب آسمانى همه جزء اين برنامه است. ج ـ مردى خدمت پيامبر(صلى الله عليه وآله) آمد ـ در حالى که حضرت بر فراز منبر نشسته بود ـ پرسيد: مَنْ خَيْرُ النّاسِ: «از همه مردم بهتر کيست»؟ پيامبر فرمود: آمَرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أَتْقاهُمْ لِلّهِ وَ أَرْضاهُمْ: «آن کس که از همه بيشتر امر بمعروف و نهى از منکر کند و آن کس که از همه پرهيزگارتر باشد و در راه خشنودى خدا از همه بيشتر گام بردارد» د ـ در حديث ديگرى از پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله) نقل شده که فرمود: «بايد امر به معروف و نهى از منکر کنيد و گر نه خداوند ستمگرى را بر شما مسلط مى کند که نه به پيران احترام مى گذارد، و نه به خردسالان رحم مى کند. نيکان و صالحان شما دعا مى کنند ولى مستجاب نمى شود و از خداوند يارى مى طلبند اما خدا به آنها کمک نمى کند و حتى توبه مى کنند و خدا از گناهانشان در نمى گذرد» اينها همه واکنش طبيعى اعمال جمعيتى است که اين وظيفه بزرگ اجتماعى را تعطيل کنند; زيرا بدون نظارت عمومى، جريان امور از دست نيکان خارج مى شود، و بدان ميدان اجتماع را تسخير مى کنند، و اين که در حديث فوق مى فرمايد حتى توبه آنها قبول نمى شود به خاطر آن است که توبه با ادامه سکوت آنها در برابر مفاسد، مفهوم صحيحى ندارد مگر اين که در برنامه خود تجديد نظر کنند. هـ ـ على(عليه السلام) مى فرمايد: وَ ما أَعْمالُ الْبِرِّ کُلُّها وَ الْجِهادُ فِي سَبِيلِ اللّهِ عِنْدَ الأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيِ عَنِ الْمُنْکَرِ إِلاّ کَنَفْثَة فِي بَحْر لُجِّىٍّ: «تمام کارهاى نيک و حتى جهاد در راه خدا در برابر امر بمعروف و نهى از منکر چون آب دهان است در برابر درياى پهناور»! 5 اين همه تأکيدات به خاطر آن است که: اين دو وظيفه بزرگ در حقيقت ضامن اجراى بقيه وظائف فردى و اجتماعى است، و در حکم روح و جان آنها محسوب مى شود، و با تعطيل شدن آنها تمام احکام و اصول اخلاقى ارزش خود را از دست خواهد داد.
در پاسخ اين سؤال بايد گفت: با اين که به طور مسلّم زندگانى دسته جمعى براى افراد بشر فوائد و برکات فراوانى دارد و حتى اين نوع مزايا انسان را وادار به زندگانى اجتماعى کرده است. ولى در مقابل آن، محدوديت هائى نيز براى او به بار مى آورد، و چون در برابر فوائد بى شمار زندگى دسته جمعى ضرر اين نوع محدوديت ها جزئى و ناچيز است. لذا بشر از روز اول تن به زندگى اجتماعى داده و محدوديت ها را پذيرفته است، و از آنجا که در زندگى اجتماعى سرنوشت افراد به هم مربوط است، و به اصطلاح، افراد اجتماع در سرنوشت يکديگر اثر دارند، حق نظارت در اعمال ديگران حق طبيعى و خاصيت زندگى دسته جمعى است، چنانچه اين مطلب به طرز جالبى در حديثى که سابقاً از پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله) نقل کرديم، آمده است. بنابراين، انجام اين فريضه نه تنها با آزادى هاى فردى مخالف نيست، بلکه وظيفه اى است که افراد در مقابل يکديگر دارند.

سؤال ديگرى که در اينجا مطرح مى شود اين است که: هر گاه بنا شود همه مردم در وضع اجتماع دخالت کرده و بر اعمال يکديگر نظارت کنند، هرج و مرج و برخوردهاى مختلف در جامعه ايجاد مى گردد، و با مسأله تقسيم وظائف و مسئوليت ها در اجتماع مخالف است. در پاسخ اين سؤال بايد گفت: از بحث هاى گذشته اين حقيقت روشن شد که امر به معروف و نهى از منکر داراى دو مرحله است: مرحله نخست که جنبه عمومى دارد، شعاع آن محدود است، و از تذکر و اندرز دادن و اعتراض و انتقاد نمودن و مانند آن تجاوز نمى کند، مسلماً يک اجتماع زنده، بايد تمام نفراتش در برابر مفاسد داراى چنين مسئوليتى باشند. ولى مرحله دوم که مخصوص جمعيت معينى است و از شئون حکومت اسلامى محسوب مى شود، قدرت بسيار وسيعى دارد، به اين معنى که اگر نياز به شدت عمل و حتى قصاص و اجراى حدود باشد، اين جمعيت اختيار دارند که زير نظر حاکم شرع و متصديان حکومت اسلامى انجام وظيفه کنند. بنابراين، با توجه به مراحل مختلف امر به معروف و نهى از منکر، و حدود و مقررات هر يک، نه تنها هرج و مرجى در اجتماع توليد نمى شود، بلکه اجتماع از صورت يک جامعه مرده و فاقد تحرک بيرون آمده به يک جامعه زنده تبديل مى گردد.
در پايان اين بحث تذکر اين نکته نيز لازم است که بايد در انجام اين فريضه الهى و دعوت به سوى حق و مبارزه با فساد، دلسوزى و حسن نيت و پاکى هدف را فراموش نکرد، و جز در موارد ضرورت از راه هاى مسالمت آميز وارد شد، نبايد انجام اين وظيفه را مساوى با خشونت گرفت. ولى متأسفانه بعضى افراد به هنگام انجام اين وظيفه، در غير مورد ضرورت، از راه خشونت آميز وارد مى شوند، و گاهى متوسل به الفاظ زشت و زننده مى گردند، لذا مى بينيم اين نوع امر به معروف ها نه تنها اثر خوبى از خود نمى گذارد، که گاهى نتيجه معکوس هم مى دهد، در حالى که روش پيامبر(صلى الله عليه وآله) و سيره ائمه هدى(عليهم السلام) نشان مى دهد: آنها به هنگام اجراى اين دو وظيفه، آنها را با نهايت لطف و محبت مى آميختند، و به همين دليل، سرسخت ترين افراد به زودى در برابر آنها تسليم مى شدند. در تفسير «المنار» در ذيل آيه چنين مى خوانيم: جوانى خدمت پيامبر(صلى الله عليه وآله)آمده، عرض کرد: اى پيامبر خدا! آيا به من اجازه مى دهى زنا کنم؟! با گفتن اين سخن فرياد مردم بلند شد و از گوشه و کنار به او اعتراض کردند. ولى پيامبر با خونسردى و ملايمت فرمود: نزديک بيا! جوان نزديک آمد، و در برابر پيامبر نشست. حضرت با محبت از او پرسيد: آيا دوست دارى با مادر تو چنين کنند؟! گفت: نه، فدايت شوم! فرمود: همين طور مردم راضى نيستند با مادرانشان چنين شود. آيا دوست دارى با دختر تو چنين کنند؟ گفت: نه، فدايت شوم. فرمود: همين طور مردم درباره دخترانشان راضى نيستند. بگو ببينم، آيا براى خواهرت مى پسندى؟! جوان مجدداً انکار کرد (و از سؤال خود به کلى پشيمان شد). پيامبر سپس دست بر سينه او گذاشت و در حق او دعا کرده، عرض نمود: «خدايا قلب او را پاک گردان و گناه او را ببخش و دامان او را از آلودگى به بى عفتى نگاه دار». از آن به بعد منفورترين کار در نزد اين جوان زنا بود!.. اين بود نتيجه ملايمت و محبت در نهى از منکر.